Op de barricaden voor ecologische landbouw

De Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat Tuinders (ABS) klinken je misschien bekend in de oren. Maar had je ooit al gehoord van het Vlaams Agrarisch Centrum (VAC)? Deze kleinste erkende boerenvakbond in Vlaanderen legt de nadruk op duurzaamheid en heeft heel wat biologische landbouwbedrijven in de portfolio. MOW sprak met een VAC-syndicalist uit Erwetegem, Koen Van Den Noortgate.

Tekst: Joost Elet foto’s: Chris Ysebaert

Van Den Noortgate begon zijn carrière als boer in bijberoep, maar na een scheiding werd dat financieel en praktisch heel moeilijk. Boeren doet hij nu nog enkel voor zichzelf, maar hij bleef overtuigd vrijwilliger bij de VACBond. ‘Bij het VAC worden het syndicale aspect en de standpunten volledig gedragen en opgebouwd door boeren. Zo is het Bioforum vanuit het VAC ontstaan. We waren ook de eerste met cursussen over biolandbouw, community supported agriculture en thuisverwerking en –verkoop’, vertelt hij overtuigd. ‘We hebben een andere kijk op milieu.’

Europa: een zegen of een vloek?

‘15 jaar geleden maakte enkel effectieve landbouwgrond aanspraak op subsidies’, begint de ex-boer zijn betoog. ‘Een poel of een bomenrij in de weide telde dus niet mee. Daardoor sneuvelden veel bomen, werden veel poelen gedempt en verdwenen houtkanten. Onder onze invloed, en gelukkig ook die van Europa, zijn er opnieuw vergroeningseisen gekomen. Nu is een bepaald percentage bomen, houtkanten, bloemen of poelen zelfs verplicht om subsidies te verkrijgen.’

Over de Europese Unie is de syndicalist nochtans niet onverdeeld positief. ‘Europa speelt nog veel te weinig een duurzame rol. Ik ben er mij goed van bewust dat grote ingrepen soms contraproductief werken, zeker als er grote kapitalen mee gemoeid zijn. Maar Europa zou wel de mogelijkheden moeten scheppen.’

"Voeding wordt heel vaak uitgespeeld als pasmunt tegen grote Duitse industriëlen, zoals de Volkswagengroep en Siemens."

‘Ook bij handelsakkoorden schiet Europa zwaar tekort’, gaat hij verder. ‘Heel stom voorbeeld: er wordt heel veel harde tarwe ingevoerd vanuit de Verenigde Staten en Canada, waar ze zelfs tot enkele dagen voor de oogst Roundup (glyfosaat) gebruiken om het graan gelijkmatig te laten afrijpen. En zo zijn er nog heel wat producten die ons land binnenkomen, die behandeld worden met in Europa verboden gewasbeschermingsmiddelen. Hetzelfde voor wat betreft dierenwelzijn. Hier moeten boeren aan veel eisen voldoen waar geïmporteerd vlees van vrijgesteld is.’

‘Daar moet Europa dringend veel meer werk van maken’, windt hij zich op. ‘Het stuit ons tegen de borst dat voeding heel vaak uitgespeeld wordt als pasmunt tegen grote Duitse industriëlen, zoals de Volkswagengroep en Siemens. Je kan niet verwachten dat onze landbouw duurzamer wordt als ze geslachtofferd wordt voor andere belangen.’

‘Verder zou Europa het gebruik van minder ziektegevoelige rassen meer moeten stimuleren. Ik heb het nooit een goede zaak gevonden dat de veredeling van zaaizaden gebeurt door firma’s die ook gewasbeschermingsmiddelen maken, zoals Bayer en Syngenta.’

Sojakippen

Mocht iedereen vegetariër of veganist worden, zou dat een flinke slok op de borrel betekenen voor het klimaat. In de praktijk blijft helaas meer dan 80% van de mensen vasthouden aan vlees. Verstokte vleeseters troosten zich met de gedachte dat wit vlees niet zo schadelijk is voor het klimaat als rood vlees, maar daar is Van Den Noortgate het niet mee eens. ‘De meeste mensen denken dat het gros van de importsoja uit Brazilië als voeding voor runderen bestemd is, maar dat klopt niet. Het grootste deel ervan, zo’n 55%, gaat naar kippen. De impact van de kip op het Braziliaanse oerwoud is dus niet te onderschatten.’

Van Den Noortgate ziet nochtans alternatieven. ‘Gebruik Europese eiwitvervangers, zoals erwten en bonen. Ook schroten van maïs, zonnebloemen, koolzaad en lijnzaad zijn uitstekend geschikt (n.d.r.: een schroot is een eiwitrijke perskoek, wat overblijft na het persen van olie dus).’

"De impact van de kip op het Braziliaanse oerwoud is niet te onderschatten"

Volgens de Erwetegemnaar richt biorundsvlees minder schade aan dan kippenvlees, omdat het heel lokaal gekweekt wordt. ‘Zelfs de soja in biokippenvoeders komt uit de regio van de Donau (Roemenië). Dat is toch ook al een eind van hier. Runderen kan je in Vlaanderen daarentegen op een volledig circulaire manier kweken. Bovendien zijn er heel wat bioboeren die begrazingsprojecten hebben in natuurgebieden. Dan bevat de uitscheiding van de graseters nog 25 tot 30% van wat ze aten. Zo spelen dieren een positieve rol in de verschraling van natuurgebieden.’

Maar is die methaanuitstoot niet nog steeds heel schadelijk, vraag ik? ‘Koeien op een gemengd weiland stoten al heel wat minder methaan uit dan sojakoeien. Een koe is gemaakt om op efficiënte, natuurlijke wijze gras om te zetten. Maar we moeten vooral meer belang beginnen hechten aan kwaliteit dan aan kwantiteit. Beter vlees en niet meer vlees. Als ik op restaurant ga en ik zie steak of entrecote op het menu met daarnaast minimum 250 of 300 gram, dan zien ze me niet meer terug. Voor mij is 150 g ruim voldoende. We moeten de omslag maken en meer groenten eten.’

Voor mijn gesprekspartner blijven dieren niettemin een plaats hebben in een circulair landbouwmodel. ‘De schroten en het beendermeel kunnen als voeder dienen. De reststromen uit menselijke voeding zoals zemelen, aardappelschillen en groenteschillen kunnen beter omgezet worden in dierlijk eiwit, dan krampachtig proberen ze te composteren. Door ze te voederen aan dieren krijg je mest, wat veel makkelijker composteerbaar is.’

Volgens de Erwetegemnaar richt biorundsvlees minder schade aan dan kippenvlees, omdat het heel lokaal gekweekt wordt.

‘Zelfs de soja in biokippenvoeders komt uit de regio van de Donau (Roemenië). Dat is toch ook al een eind van hier. Runderen kan je in Vlaanderen daarentegen op een volledig circulaire manier kweken. Bovendien zijn er heel wat bioboeren die begrazingsprojecten hebben in natuurgebieden. Dan bevat de uitscheiding van de graseters nog 25 tot 30% van wat ze aten. Zo spelen dieren een positieve rol in de verschraling van natuurgebieden.’

"Als ik op restaurant ga een steak of entrecote van 250 of 300 gram krijg, dan zien ze me niet meer terug."

De toekomst

Van Den Noortgate ziet veel toekomst in strokencultuur. ‘Werken met stroken in combinatie met een efficiënte machinale manier om ze te oogsten zou heel goed werken in landen als Duitsland en Frankrijk. Op die manier krijgen fauna en flora de kans om te vluchten naar andere gewassen. Zo is er een betere bescherming van vogels en wild en een betere bescherming van de grond door minder blootliggende akkers.’

‘Verder ben ik ook grote fan van agroforestrie waarbij vaak een fruitboom aangeplant wordt boven de gewassen. Zo zijn ze beter bestand zijn tegen droge perioden. De bomen halen voedingsstoffen uit de diepere grond en brengen ze via het blad naar de bovenste grondlagen. Dat leidt tot humusopbouw, betere capilariteit, en het vastleggen en vrijstellen van nutriënten. Maar het vraagt extra management en je moet weten waar je mee bezig bent. Het is niet evident met de kleine winstmarges.’

Toch is het duidelijk voor de bevlogen specialist: ‘De landbouw zal divers zijn of zal niet zijn. Er is geen enkel model dat enkel positieve kanten heeft, en geen enkel dat enkel negatieve kanten heeft. Het blijft een maatschappelijke afweging wat we belangrijk vinden.’

Dit artikel verscheen in de wintereditie van ons ledenmagazine Onze Streek 2020. Wil je ons natuur- en milieumagazine ook graag ontvangen? Word dan nu lid van Milieufront Omer Wattez en klik hier.