Bij de hevige regenval van de afgelopen dagen probeerden enkele gemeentebestuurders op sociale media hun eigen aansprakelijkheid voor waterschade af te wimpelen. Men klaagde de zogenaamde verantwoordelijkheid van Milieufront Omer Wattez (MOW) aan vanwege onze bezwaren tegen wachtbekkens. MOW drukt medeleven uit voor wie getroffen werd, maar de verantwoordelijkheid voor wateroverlast ligt vanzelfsprekend bij de beleidsvoerders. De regelgeving stipuleert namelijk dat vooraleer tot bufferen over te gaan, eerst aan een aantal voorwaarden voldaan moet worden.

Het zal niemand ontgaan zijn hoe bruin het water eruitzag en hoeveel modder er op de straten lag. Liliane uit Horebeke verwoordde het zo: ‘Er is een massa water en modder van de velden aangespoeld’ (HLN 3/02/2021). In de voorbije decennia zijn heel wat weidegronden omgezet in akkerland, maar door de zware landbouwmachines en het overvloedig gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen kan het water op akkers moeilijk in de grond dringen. Voorheen maakten regenwormen nog gangetjes in vruchtbare grond zodat het water gemakkelijk kon doordringen tot diepergelegen lagen. Jammer genoeg bevatten de akkergronden vandaag drastisch minder regenwormen. Daarom zijn landgebruikers sinds 2005 verplicht om maatregelen tegen erosie te nemen voor ieder erosiegevoelig perceel. Door de steiltegraad van onze heuvels hoeft het niet te verbazen dat het overgrote deel van de landbouwpercelen in de Vlaamse Ardennen ingekleurd staat als erosiegevoelig.

De subisidies die landbouwers krijgen zijn gekoppeld aan het treffen van verplichte erosiebestrijdingsmaatrgelen zoals grasbufferstroken, buffergrachten, bomen en struiken die de grond bijeenhouden, enz. Nu gaat steeds massa's vruchtbare grond verloren en stroomt er heel veel water af. Als dit water vastgehouden zou worden, kon het traag doorsijpelen in de bodem naar het grondwater, wat gunstig is voor het grondwaterpeil. Helaas is er nauwelijks controle of de landgebruikers de verplichte erosiemaatregelen treffen. Nochtans hangen hun subsidies daarvan af. Door bezwaar in te dienen tegen wachtbekkens vraagt MOW dus enkel dat de huidige wetgeving, die in een gezonder waterbeleid kadert, gerespecteerd wordt. 

Wij beroepen ons op het decreet Integraal Waterbeleid van 2003 dat oplegt dat de waterproblemen in volgende wettelijk vastgelegde volgorde dienen aangepakt te worden:

1. Maatregelen voorzien die het water vasthouden: de problemen dienen eerst aan de bron aangepakt te worden. Dit kan enerzijds met maatregelen tegen erosie bij landbouw en anderzijds door  ervoor zorgen dat water dat op een verharde oppervlakte valt, toch kan infiltreren in de bodem in plaats van af te voeren naar de riolering.
2. Het water vasthouden/bergen (door bv. wachtbekkens aan te leggen)
3. Het water afvoeren (denk aan het plan om de Dender te verbreden en de stuwen te vernieuwen om het water sneller richting zee te krijgen). 

Helaas investeerde de overheid de afgelopen jaren in hoofdzaak fors in de laatste twee groepen van maatregelen terwijl dat niet mag zolang niet alle mogelijke brongerichte maatregelen zijn uitgeput. De overheden moet dus hun eigen wetgeving naleven en de oorzaken van het waterprobleem eerst aan de bron aanpakken. Daarmee kan de meeste wateroverlast vermeden worden.

Ook belangrijk om te weten is dat modderwater heel slecht is voor mens en natuur. Als er te veel leem afgezet wordt op de waterbodem van rivieren, dan komt het leefgebied van vissen in gevaar. Als er bovendien in een valleigebied te veel akkersediment afgezet wordt, dan komen er te veel meststoffen en dus stikstoffen in die vallei terecht. Als gevolg daarvan ontstaat een monotone vegetatie met bijvoorbeeld heel veel brandnetels. Maatregelen die erosie tegengaan zijn dus goed voor mens en natuur. 

Misschien zullen de maatregelen tegen erosie niet alle problemen verhelpen, net zomin als wachtbekkens. Voor bepaalde woningen in of nabij overstromingsgebieden kan het nodig zijn dat eigenaars zelf voorzieningen treffen zoals een terugslagklep op de afvoerleidingen, variabele waterdichte afsluiting van keldergaten of schotten voor deuren (niet nodig bij water- en luchtdichte passiefdeuren en -ramen). Tips hiervoor vind je op de website van de Vlaamse Milieumaatschappij: https://www.vmm.be/tips/tips-bij-overstromingen/tips-bij-overstromingen. Al ettelijke jaren raden wij de gemeentebesturen echter af om bouwvergunningen af te leveren in watergevoelige zones.

We geven ook graag mee dat mensen niet moeten panikeren als er ‘s winters weides onder water staan. Weides vervullen op dat moment perfect hun plicht als natuurlijke wateropvang. Al sinds mensenheugenis hebben rivieren een bredere winterbedding dan zomerbedding. Vroeger voer men zelfs met bootjes op wat nu nog steeds de ‘meersen’ heet. Graslanden slorpen bovendien heel wat water op, wat gunstig is het voor het kritische grondwaterpeil.

Het is goed dat dit thema de voorbije dagen onder de aandacht kwam. Als mensen zijn wij enorm afhankelijk van water. Daarom moeten we het ook de ruimte geven. Gemeenten met een vooruitziende aanpak zijn nu al mee met de Blue Deal van minister Demir. We moedigen andere gemeentebesturen ook aan om de waterproblemen aan de bron te pakken, in plaats van enkel aan symptoombestrijding te doen of een zondebok te zoeken. MOW stelt zich steeds ter beschikking voor advies.